Gezwollen enkels, ook wel oedeem genoemd, zijn een veelvoorkomend verschijnsel dat bij de meeste mensen vroeg of laat voorkomt. Het ziet er onschuldig uit, maar volgens verschillende artsen kan het wijzen op een verandering in de vochtbalans van het lichaam.
Wanneer vocht zich ophoopt in het zachte weefsel onder de huid, ontstaat een lichte zwelling. Dit gebeurt het vaakst rond de enkels, voeten en benen, omdat zwaartekracht het vocht naar beneden trekt. Vooral mensen die veel zitten, ouderen en zwangere vrouwen merken het snel.
Volgens huisarts Gillian Adams, medisch directeur bij MedStar Alexandria, “ontstaat oedeem wanneer er meer vocht wordt vastgehouden in de ruimten tussen de weefsels dan normaal. De bloedvaten kunnen dit niet altijd direct afvoeren, waardoor de enkels tijdelijk dikker lijken.”
Hoewel het vaak vanzelf weer verdwijnt, kan het in sommige gevallen ook duiden op een lichamelijke disbalans.
Content:
Waarom de enkels opzwellen
Het menselijk lichaam werkt continu om vocht in evenwicht te houden. Wanneer dit proces tijdelijk wordt verstoord, kan vocht zich ophopen. De oorzaak is meestal eenvoudig: warm weer, een lange reis of urenlang zitten.
Arts Steven Weinfeld, hoofd voet- en enkelchirurgie bij Mount Sinai Health System in New York, legt uit: “Wanneer iemand lang zit of staat, helpen de beenspieren niet genoeg mee om bloed terug te pompen richting het hart. Daardoor verzamelt zich meer vocht onderin de benen.”
Bij warm weer verwijden de bloedvaten zich bovendien, waardoor vocht sneller kan blijven hangen.
Langdurig staan of reizen
Volgens huisarts Stephen Vogel van PlushCare komt zwelling na een lange reis veel voor. Vooral tijdens vliegreizen, wanneer de benen urenlang gebogen zijn, kan vocht moeilijk circuleren.
“Het lichaam reageert daar heel normaal op,” zegt hij. “Beweging is de sleutel. Even opstaan, de enkels draaien of wandelen helpt direct.”
Het is verstandig om voldoende water te drinken en kleding te dragen die niet knelt. Ook het vermijden van te veel zout in de voeding helpt.
Wie regelmatig reist, kan lichte compressiekousen gebruiken om de bloedsomloop te ondersteunen.
Gewicht en levensstijl
Volgens Weinfeld kunnen extra kilo’s druk uitoefenen op de gewrichten, wat de bloeddoorstroming vertraagt. “Wanneer er meer gewicht op de benen rust, moet het lichaam harder werken om vocht af te voeren,” legt hij uit.
Daarnaast spelen hormonale veranderingen bij vrouwen een rol. Tijdens de zwangerschap of de overgang houdt het lichaam gemakkelijker vocht vast.
Een actieve levensstijl, met lichte beweging en gezonde voeding, helpt het lichaam om vocht op natuurlijke wijze te reguleren.
Regelmatig bewegen, minder zout eten en comfortabele schoenen dragen kan al een groot verschil maken.
Na een lichte blessure
Een kleine verstuiking of overbelasting van de enkel kan tijdelijke zwelling veroorzaken. Dat komt doordat het lichaam extra bloed en vocht naar het gebied stuurt om het herstel te ondersteunen.
Volgens Adams helpt het om het been omhoog te leggen en de enkel af en toe voorzichtig te bewegen. “Op die manier kan het vocht weer terugstromen en neemt de druk langzaam af.”
Een koud kompres of lichte massage helpt bij ontspanning van de spieren. Meestal herstelt het lichaam dit binnen enkele dagen vanzelf.
Medicijnen en vocht
Sommige medicijnen kunnen ervoor zorgen dat het lichaam tijdelijk meer vocht vasthoudt. Dat geldt onder meer voor bepaalde bloeddrukmedicijnen, ontstekingsremmers of hormonale middelen.
Weinfeld benadrukt dat dit meestal geen reden tot ongerustheid is: “De meeste mensen merken dat de zwelling verdwijnt zodra het lichaam zich aanpast of de behandeling wordt bijgesteld.”
Het is wel verstandig om dit te bespreken met de arts. Kleine aanpassingen kunnen vaak veel verlichting geven.
Circulatie in de aderen
Een andere veelvoorkomende oorzaak is vertraagde bloedcirculatie in de aderen. Naarmate men ouder wordt, kunnen de kleppen in de bloedvaten minder soepel werken.
Daardoor stroomt het bloed trager terug naar het hart en blijft er wat vocht in de benen achter. “Door regelmatig te bewegen en de benen iets omhoog te leggen, help je de bloedsomloop op gang,” legt Weinfeld uit.
Mensen met een zittend beroep kunnen elke 30 minuten even opstaan om de benen te strekken. Dat zorgt voor merkbaar minder zwelling aan het eind van de dag.
Meer informatie hierover is te vinden bij de Hart- en Vaatstichting.
Lymfestelsel en soepelheid
Bij sommige mensen werkt het lymfestelsel wat trager, waardoor vocht zich tijdelijk ophoopt in de ledematen. Dat heet lymfoedeem.
Het kan zich uiten in een gevoel van zwaarte of spanning in de benen. Lichte beweging, massage en voldoende hydratatie helpen het lichaam om dit evenwicht te herstellen.
“Het is belangrijk om soepel te blijven bewegen,” zegt Adams. “Door dagelijks korte wandelingen te maken of te zwemmen, blijft de circulatie actief.”
Meer informatie vind je op ReumaNederland.
Oorzaken binnen het lichaam
Soms ligt de oorzaak dieper in het lichaam, bijvoorbeeld in het hart, de lever of de nieren. Deze organen spelen een sleutelrol bij het verwerken van vocht.
Wanneer ze tijdelijk minder efficiënt werken, kan het lichaam vocht vasthouden in de onderste ledematen.
Een gezond eetpatroon met voldoende groenten, volkorenproducten en water ondersteunt deze processen. Het beperken van zoutinname helpt het lichaam om overtollig vocht sneller af te voeren.
Regelmatige medische controles helpen om de balans te bewaken. Meer daarover lees je op Mayo Clinic.
Tijdens de zwangerschap
Tijdens de zwangerschap maakt het lichaam meer bloed en vocht aan om de groei van de baby te ondersteunen. Daardoor kunnen de enkels dikker worden, vooral aan het einde van de dag.
“Dit hoort bij de natuurlijke aanpassing van het lichaam,” zegt Vogel. “Rust, beweging en goede hydratatie zorgen dat het lichaam zichzelf weer in balans brengt.”
Een korte wandeling, rustmomenten en het dragen van losse kleding helpen daarbij.
Na de bevalling verdwijnt de zwelling meestal vanzelf.
Praktische tips
Leg je benen regelmatig omhoog, eet minder zout, draag comfortabele kleding en blijf bewegen.
Het lichaam heeft baat bij een actief ritme, voldoende drinken en ontspanning. Yoga, rek- en strekoefeningen of korte wandelingen helpen de bloedsomloop stimuleren.
Ook kunnen koude voetbaden of lichte massages tijdelijk verlichting geven.
Wie plotselinge of langdurige zwelling opmerkt, kan het beste een arts raadplegen voor een eenvoudige controle.
Belangrijkste punten:
- Zwelling in enkels is meestal tijdelijk en vaak onschuldig.
- Beweging, voldoende drinken en zoutbeperking helpen het lichaam in balans.
- Langdurig zitten of staan kan vochtophoping veroorzaken.
- Kleine veranderingen in leefstijl geven snel verbetering.
- Raadpleeg een arts bij aanhoudende of plotselinge veranderingen.
SPECTRUM Magazine Disclaimer:
De informatie in dit artikel is bedoeld voor educatieve en informatieve doeleinden en vervangt geen professioneel medisch, juridisch of financieel advies. Raadpleeg altijd een deskundige bij vragen over gezondheid, wetgeving of financiële beslissingen. SPECTRUM Magazine aanvaardt geen aansprakelijkheid voor gevolgen die voortvloeien uit het gebruik van de verstrekte informatie.
Facebook Disclaimer:
Dit artikel vormt geen financieel of medisch advies. Het is geschreven om lezers te informeren en te inspireren. We moedigen iedereen aan om eigen onderzoek te doen en professioneel advies in te winnen bij specifieke vragen. Onze lezers volgen deze content uit oprechte interesse en voor persoonlijke verrijking.
Referenties: