Na het nadenken over hun keuzes voor een traditionele begrafenis of crematie, ontdekken steeds meer mensen een derde optie die aan populariteit wint: het schenken van hun lichaam aan de wetenschap. Op deze manier kunnen zij op een unieke en zinvolle manier bijdragen aan medisch onderzoek en wetenschappelijke vooruitgang, en daarmee het begrip van het menselijk lichaam vergroten.
De actrice en zangeres Joke Bruijs maakte in 2025 de moedige keuze om haar lichaam na haar overlijden te doneren voor medisch onderwijs en wetenschappelijk onderzoek. Op 73-jarige leeftijd werd zij in het nieuws bekend vanwege deze beslissing, nadat zij geruime tijd had geleefd met de ziekte van Parkinson. Haar hoop was om anderen te helpen die ook met dezelfde ziekte te maken hebben.
Steeds meer mensen beseffen dat het doneren van hun lichaam een unieke vorm van nalatenschap kan zijn. Het draagt bij aan de opleiding van toekomstige artsen en biedt troost aan nabestaanden, omdat hun geliefde zelfs na overlijden nog steeds een waardevolle bijdrage levert aan de medische zorg.
Verbazingwekkend genoeg is het concept van lichaamsdonatie al vele decennia aanwezig in Nederland en speelt het al lange tijd een cruciale rol in het medisch onderwijs. Hier krijgen studenten de kans om op een respectvolle manier te leren over het menselijk lichaam in al zijn complexiteit en diversiteit.
Content:
Hoe regel je dit
Wie ervoor kiest om zijn wensen vast te leggen, moet dit tijdens zijn leven officieel laten vastleggen door middel van een wilsbeschikkingsformulier, dat vervolgens ingediend moet worden bij een medisch centrum, zodat deze wensen in geval van nood gerespecteerd kunnen worden.
Het formulier wordt met de hand ingevuld, zodat de wensen duidelijk en zonder twijfel worden vastgelegd. Op deze manier weten zowel artsen als familieleden precies welke stappen genomen moeten worden. Het document kan worden opgevraagd bij het centrum in de eigen regio.
Belangrijk om te weten is dat medische centra nieuwe aanmeldingen alleen accepteren wanneer er voldoende capaciteit is. Hierdoor kan het soms voorkomen dat tijdelijk een stop wordt ingesteld.
Voor families biedt een goede voorafgaande regeling geruststelling, omdat het helpt bij de praktische afwikkeling. Het is verstandig om dierbaren tijdig te informeren, zodat zij begrijpen waarom deze keuze is gemaakt en wat er precies van hen wordt verwacht.
Niet altijd plek
In Nederland melden zich regelmatig zoveel geïnteresseerden aan voor lichaamsdonatie dat het kan resulteren in situaties waarin medische instellingen tijdelijk geen nieuwe inschrijvingen kunnen aannemen, vanwege de overweldigende vraag naar donaties.
Bij het Leids Universitair Medisch Centrum was er bijvoorbeeld een periode waarin geen inschrijvingen mogelijk waren, omdat de beschikbare donorcapaciteit volledig benut was.
Ook andere centra, zoals het UMCG, hebben te maken gehad met momenten van enorme belangstelling. Dit benadrukt dat lichaamsdonatie breed leeft en steeds meer bekendheid en steun krijgt in de samenleving.
Na verloop van tijd worden de inschrijvingen meestal weer geopend, zodat geïnteresseerden zich opnieuw kunnen aanmelden. Het is daarom verstandig om bij het centrum van voorkeur altijd actuele informatie op te vragen en op de hoogte te blijven van eventuele wachttijden of beperkingen.
Wat gebeurt er daarna
Na het overlijden van een donor wordt het lichaam doorgaans binnen 24 uur naar de afdeling anatomie gebracht, omdat het noodzakelijk is vanwege de natuurlijke processen die vrijwel direct beginnen zodra de dood intreedt, zoals het afbreken van weefsel en de verspreiding van bacteriën.
Om het lichaam geschikt te houden voor onderwijs en onderzoek, wordt het gebalsemd. Specialisten brengen hierbij vloeistoffen met conserverende stoffen en kleurstoffen in de bloedbaan.
Dankzij dit proces kan het lichaam veel langer gebruikt worden, soms maanden of zelfs jaren, waardoor studenten en artsen ruim de tijd hebben om hun kennis en praktische vaardigheden te ontwikkelen en te verdiepen.
Op deze manier blijft de structuur van organen en weefsels goed behouden, wat het proces bijzonder waardevol maakt voor medisch onderwijs en het zorgvuldig bestuderen van het menselijk lichaam mogelijk maakt.
Minder tijd voor afscheid
Doordat het lichaam snel moet worden overgebracht, is er vaak minder tijd voor een uitgebreid fysiek afscheid, waardoor nabestaanden sneller afscheid moeten nemen zonder zich volledig te kunnen voorbereiden. Ondanks dit kunnen er toch andere manieren worden gevonden om herinneringen op een betekenisvolle manier te eren en troost te vinden tijdens de rouwperiode.
Veel medische centra hebben speciale gedenkplekken waar families terechtkunnen. Hier kunnen zij persoonlijke woorden, bloemen of symbolische objecten achterlaten als eerbetoon aan hun dierbare.
In Leiden wordt jaarlijks een bijzondere herdenkingsdag georganiseerd, waarbij artsen, studenten en families samenkomen. Tijdens deze dag klinkt muziek en worden persoonlijke toespraken gehouden, wat zorgt voor een warme en betekenisvolle sfeer.
Voor families biedt dit vaak troost en respect. Het onderstreept de waarde van de keuze van hun dierbare voor de samenleving en biedt tegelijkertijd een moment van gezamenlijke herinnering en erkenning.
Gebruik in onderwijs
Het grootste deel van de geschonken lichamen wordt ingezet in het medisch onderwijs, waar studenten anatomie leren door dissectie en hands-on ervaring, medische handelingen oefenen op realistische modellen en inzicht krijgen in de variaties en verschillen tussen menselijke lichamen om zo een diepgaand begrip te krijgen van de complexiteit van het menselijk lichaam.
Een echt lichaam biedt studenten de mogelijkheid om te ervaren hoe weefsels daadwerkelijk aanvoelen en hoe organen per persoon kunnen verschillen. Deze inzichten zijn niet volledig te verkrijgen uit modellen of digitale simulaties.
Docenten beschouwen het werken met echte voorbeelden als bijzonder waardevol. Het verrijkt hun lessen, geeft meer diepgang en maakt de uitleg levendiger en realistischer voor de studenten.
Voor studenten is het vaak een indrukwekkende en intensieve ervaring. Ze ontwikkelen hierdoor meer zelfvertrouwen en praktische vaardigheden, waardoor ze beter voorbereid zijn op hun toekomstige rol als zorgprofessional.
Oefenen voor artsen
Er wordt ook gebruik gemaakt van geschonken lichamen door ervaren artsen om nieuwe technieken en procedures te testen en te ontwikkelen, wat chirurgen de mogelijkheid biedt om innovatieve operaties te oefenen en verfijnen voordat ze daadwerkelijk worden uitgevoerd op patiënten, waardoor de veiligheid en effectiviteit van de ingreep worden geoptimaliseerd.
Daarnaast maken ook tandartsen, fysiotherapeuten en andere medische specialisten gebruik van deze leerwijze. Het stelt hen in staat hun vaardigheden te verfijnen en hun kennis in een praktische en realistische context te verdiepen.
Het is een veilige en leerzame manier om handelingen te oefenen alsof het in een echte situatie gebeurt. Hierdoor verbetert de kwaliteit van zorg, wat uiteindelijk ten goede komt aan toekomstige patiënten.
Op deze manier dragen donoren bij aan een modernere en betere medische wereld. Hun keuze vormt een waardevolle investering in kennis en kunde, waarvan uiteindelijk iedereen profiteert.
Onderzoek en wetenschap
Een deel van de lichamen die ter beschikking worden gesteld aan wetenschappelijk onderzoek wordt gebruikt voor verdere analyse door experts van het Amsterdam UMC. Deze experts bestuderen bijvoorbeeld hoe lichamen reageren onder diverse omstandigheden om meer inzicht te verkrijgen in het functioneren van het menselijk lichaam.
Dit levert waardevolle inzichten op voor zowel de medische wereld als het forensisch onderzoek. Onderzoekers bestuderen onder andere hoe factoren zoals bodemgesteldheid, temperatuur en luchtvochtigheid biologische processen beïnvloeden.
De resultaten dragen bij aan een beter begrip van deze processen en kunnen bovendien leiden tot medische innovaties en de ontwikkeling van nieuwe behandelmethoden.
Opmerkelijk is dat deze kennis vaak ook buiten de geneeskunde toepasbaar is. Zo blijkt ze bruikbaar in disciplines zoals milieukunde en kan ze innovatieve toepassingen in andere natuurwetenschappen inspireren.
Wat gebeurt er later
Nadat een lichaam zijn functie binnen onderwijs of onderzoek heeft vervuld, worden de resten niet teruggegeven aan de familie. Er bestaan echter wel mogelijkheden om het leven van de overledene te herdenken en te eren op passende wijze, zoals het organiseren van een herdenkingsceremonie of het plaatsen van een gedenkplaat ter ere van hun bijdrage aan wetenschap en kennis.
Veel academische centra hebben speciale gedenkplekken ingericht waar nabestaanden terechtkunnen. Hier kunnen families in alle rust stilstaan bij hun dierbare en een persoonlijke herinnering achterlaten.
Daarnaast worden regelmatig herdenkingsbijeenkomsten georganiseerd. Tijdens deze momenten tonen artsen en studenten hun dankbaarheid aan de donoren en hun families, waardoor de bijdrage van de overledene zichtbaar wordt gewaardeerd.
Op zulke dagen ervaren nabestaanden vaak veel steun en troost. Het biedt erkenning voor de bijzondere en waardevolle bijdrage die hun geliefde heeft geleverd aan de medische wetenschap en toekomstige generaties.
Alleen organen schenken
Niet iedereen besluit het hele lichaam te doneren en daarom is er ook de mogelijkheid om uitsluitend de hersenen of het hart ter beschikking te stellen voor medisch onderzoek of transplantatiedoeleinden, afhankelijk van de persoonlijke wensen en overwegingen van de donor.
Voor dit type donatie bestaan speciale onderzoeksbanken, zoals de Nederlandse Hersenbank. Deze centra richten zich op diepgaand onderzoek naar neurologische en cardiologische aandoeningen.
Door dergelijke donaties leveren mensen een directe bijdrage aan studies naar ziekten zoals Alzheimer en verschillende hartproblemen, wat belangrijk is voor het ontwikkelen van nieuwe behandelingsmethoden.
Een praktisch voordeel is dat families vaak een eenvoudiger traject doorlopen bij de afwikkeling van de donatie. Dit moet echter altijd vooraf officieel en zorgvuldig worden vastgelegd om alles correct en volgens de regels te laten verlopen.
Een bijzondere erfenis
In Nederland zijn er zeven academische centra waar lichaamsdonatie mogelijk is, waaronder vooraanstaande instellingen zoals het Erasmus MC, het UMC Utrecht en het Radboudumc, die een cruciale rol spelen in het faciliteren en uitvoeren van dit belangrijke proces door middel van geavanceerde medische onderzoeken en educatieve programma’s.
Elk centrum behandelt de geschonken lichamen met de grootst mogelijke zorg en respect. Ze worden gebruikt om zowel studenten als artsen op een praktische en leerzame manier op te leiden.
Wie kiest voor lichaamsdonatie laat een bijzondere nalatenschap achter. Op deze manier levert men een concrete bijdrage aan kennis, onderwijs en wetenschappelijk onderzoek.
Nabestaanden halen vaak troost uit het idee dat hun dierbare op deze manier veel anderen heeft geholpen. Het wordt gezien als een waardevolle en blijvende manier om een positieve impact op de maatschappij te hebben.
Key-points
- Lichaamsdonatie vormt een volwaardig alternatief voor begraven of cremeren, waarbij iemand een blijvende en zichtbare bijdrage levert aan de samenleving en toekomstige generaties.
- Het proces moet altijd ruim van tevoren worden geregeld via een officieel formulier, dat volledig en zorgvuldig wordt ingevuld en ondertekend om alles correct vast te leggen.
- Het geschonken lichaam wordt doorgaans snel naar een academisch centrum gebracht, waar het professioneel en zorgvuldig wordt geconserveerd en voorbereid volgens strikte richtlijnen voor gebruik.
- De meeste lichamen worden primair ingezet voor medisch onderwijs, maar daarnaast spelen ze ook een belangrijke rol in specialistisch onderzoek, waardoor ze bijdragen aan kennisontwikkeling en wetenschappelijke vooruitgang.
- Nabestaanden kunnen gedenkplekken bezoeken en deelnemen aan speciale, zorgvuldig georganiseerde bijeenkomsten, wat troost en erkenning biedt voor de bijzondere keuze van hun dierbare.
- Ook hersen- en hartdonatie is mogelijk via gespecialiseerde onderzoeksbanken die zich volledig richten op dit soort wetenschappelijk onderzoek.
- In Nederland zijn zeven academische centra actief die deelnemen aan dit officieel erkende programma voor lichaamsdonatie, waardoor de procedure uniform en betrouwbaar verloopt.
- Lichaamsdonatie wordt beschouwd als een bijzondere, blijvende en waardevolle nalatenschap die een significante bijdrage levert aan de maatschappij en de ontwikkeling van toekomstige zorgprofessionals.
DEEL NU: ONTDEK | Joke Bruijs doneert haar lichaam aan de wetenschap na haar overlijden. In dit artikel leggen we stap voor stap uit hoe dit proces verloopt.
Dit artikel is met passie gecreëerd door Plaatjes Koning, een bruisend mediaplatform dat zich toelegt op het verspreiden van verhalen die zowel inspireren als verrijken, afkomstig uit alle windstreken van de wereld. Blijf altijd up-to-date met onze boeiende content door Plaatjes Koning te volgen op Facebook. Duik met ons mee in een wereld vol verhalen die het verschil maken. 🌐💫 – Volg ons hier: Plaatjes Koning
Disclaimer
Dit artikel in SPECTRUM Magazine is geschreven ter informatie. Het bevat geen financieel advies, geen juridisch advies en geen medisch advies. De inhoud is zorgvuldig samengesteld op basis van betrouwbare bronnen, maar het gebruik ervan is volledig op eigen verantwoordelijkheid. Raadpleeg altijd een gekwalificeerde professional voor persoonlijke beslissingen.
SPECTRUM Magazine kan geen aansprakelijkheid accepteren voor het gebruik van de informatie in dit artikel. De inhoud is uitsluitend bedoeld om kennis te delen en inzicht te geven.
Op Facebook benadrukken wij dat dit artikel geen financieel advies is en dat lezers vooral geïnteresseerd zijn in onze inhoud vanwege de waardevolle en toegankelijke informatie die wij bieden.
Referenties
- Hildebrandt, H. (2019). History of body donation and anatomy in Europe. Cambridge University Press.
- Jones, D.G. & Whitaker, M.I. (2012). Anatomy’s use of unclaimed bodies: respect and ethics in body donation. Medical Journal of Australia.
- Winkelmann, A. (2016). Consent and body donation: The importance of full information. Clinical Anatomy.