Steeds meer mensen ontdekken een bijzondere derde optie na het zorgvuldig overwegen van de gebruikelijke keuzes voor een traditionele begrafenis of crematie: het schenken van hun lichaam aan de wetenschap. Hierbij wordt het lichaam gebruikt voor medisch onderzoek en wetenschappelijke doeleinden, waardoor zij op een unieke en zinvolle manier kunnen bijdragen aan de vooruitgang van de geneeskunde en het vergroten van kennis en begrip over het menselijk lichaam na het bewandelen van hun levenspad. Deze keuze biedt niet alleen de mogelijkheid om een blijvende impact achter te laten, maar ook de kans om de medische wetenschap te ondersteunen en toekomstige generaties te helpen.
In 2025 koos actrice en zangeres Joke Bruijs op 73-jarige leeftijd ervoor om na haar overlijden haar lichaam te doneren voor medisch onderwijs en wetenschappelijk onderzoek, vanwege haar moedige besluit om anderen te helpen die ook lijden aan de ziekte van Parkinson.
Er is een groeiend besef bij steeds meer mensen dat het schenken van hun lichaam een unieke vorm van nalatenschap kan zijn, die niet alleen de opleiding van toekomstige artsen ondersteunt, maar ook troost biedt aan nabestaanden. Op deze manier blijft hun dierbare ook na hun overlijden een essentiële rol spelen in de medische zorg en wordt hun erfgoed voortgezet door anderen te helpen.
Het concept van lichaamsdonatie bestaat al vele decennia in Nederland en heeft lang een belangrijke rol gespeeld in het medisch onderwijs. Door deze donaties krijgen studenten de unieke kans om op een respectvolle manier te leren over het menselijk lichaam in al zijn complexiteit en diversiteit, wat cruciaal is voor de ontwikkeling van medische kennis en vaardigheden.
Content:
Hoe regel je dit
Als u ervoor kiest uw wensen vast te leggen, is het belangrijk om dit te doen met een officieel wilsbeschikkingsformulier tijdens uw leven. Dit formulier moet vervolgens worden ingediend bij een medisch centrum om ervoor te zorgen dat uw wensen worden gerespecteerd en opgevolgd in geval van nood of onverwachte omstandigheden.
Het formulier wordt met de hand ingevuld, zodat alle wensen duidelijk en ondubbelzinnig vastgelegd zijn, waardoor zowel artsen als familieleden precies weten welke stappen moeten worden gevolgd in geval van medische noodsituaties. Het document kan eenvoudig worden opgevraagd bij het centrum in de eigen regio, zodat iedereen toegang heeft tot belangrijke informatie over de medische voorkeuren van de persoon in kwestie.
Medische centra accepteren alleen nieuwe aanmeldingen wanneer er voldoende capaciteit beschikbaar is, waardoor het incidenteel kan voorkomen dat tijdelijk geen nieuwe inschrijvingen mogelijk zijn vanwege een gebrek aan ruimte.
Voor families is het geruststellend wanneer alles vooraf goed geregeld is, omdat dit rust biedt bij de praktische afwikkeling van zaken na overlijden. Het is daarom verstandig om dierbaren tijdig te informeren, zodat zij begrijpen waarom deze keuze is gemaakt en wat er precies van hen verwacht wordt in deze moeilijke periode.
Niet altijd plek
Het gebeurt vaak dat er in Nederland veel geïnteresseerden zijn die zich aanmelden voor lichaamsdonatie, waardoor medische instellingen soms tijdelijk geen nieuwe inschrijvingen kunnen accepteren vanwege de enorme vraag naar donaties.
Bij het Leids Universitair Medisch Centrum kwam het bijvoorbeeld voor dat tijdelijk geen nieuwe inschrijvingen voor donoren mogelijk waren, omdat het centrum reeds over voldoende donoren beschikte en de capaciteit volledig benut werd.
Ook andere centra, zoals het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG), hebben te maken gehad met periodes van grote belangstelling voor lichaamsdonatie. Deze ontwikkeling geeft aan dat lichaamsdonatie steeds meer bekendheid en draagvlak krijgt in de samenleving, waardoor het belang van deze vorm van donatie en wetenschappelijk onderzoek steeds meer wordt erkend en gewaardeerd.
Na verloop van tijd worden de inschrijvingen meestal weer geopend, zodat geïnteresseerden zich opnieuw kunnen aanmelden en de kans krijgen om deel te nemen aan de activiteiten van het centrum. Het is daarom verstandig om altijd actuele informatie bij het gekozen centrum op te vragen en op de hoogte te blijven van eventuele wachttijden, beperkingen of andere belangrijke updates.
Wat gebeurt er daarna
Binnen 24 uur na het overlijden van een donor wordt het lichaam meestal naar de afdeling anatomie gebracht. Dit is noodzakelijk vanwege de natuurlijke processen die vrijwel direct na de dood beginnen en om het lichaam zo snel mogelijk te conserveren voor wetenschappelijke doeleinden.
Om het lichaam te behouden voor onderwijs en onderzoek, wordt het geconserveerd door specialisten die vloeistoffen met conserverende en soms kleurstoffen in de bloedbaan injecteren.
Dankzij dit proces kan het lichaam veel langer gebruikt worden, soms zelfs tot maanden of zelfs jaren, waardoor studenten en artsen voldoende tijd krijgen om hun kennis en praktische vaardigheden te ontwikkelen en te verdiepen, en zo een beter begrip en beheersing van de materie te verkrijgen.
Op deze manier blijft de structuur van organen en weefsels goed behouden, wat het werken met echte lichamen bijzonder waardevol maakt voor medisch onderwijs en een zorgvuldige bestudering van het menselijk lichaam mogelijk maakt, aangezien studenten en medische professionals hierdoor een dieper inzicht krijgen in de complexe anatomie en fysiologie van het menselijk lichaam.
Minder tijd voor afscheid
Door de snelle overdracht van het lichaam is er vaak minder tijd voor een uitgebreid fysiek afscheid, waardoor nabestaanden gedwongen worden sneller afscheid te nemen zonder zich volledig te kunnen voorbereiden. Toch zijn er alternatieve manieren om op een betekenisvolle manier herinneringen te eren en troost te vinden tijdens de rouwperiode.
Veel medische centra hebben speciale gedenkplekken waar families terechtkunnen om persoonlijke woorden te schrijven, bloemen neer te leggen en symbolische objecten achter te laten ter nagedachtenis aan hun dierbare overledene.
In Leiden wordt jaarlijks een herdenkingsdag georganiseerd waarbij artsen, studenten en families samenkomen om hun geliefden te gedenken die zijn overleden. Met muziek en persoonlijke toespraken wordt een warme en betekenisvolle sfeer gecreëerd tijdens deze ontroerende bijeenkomst.
Voor families biedt dit vaak troost en erkenning, omdat het onderstreept de waardevolle bijdrage van hun dierbare aan de samenleving en hen een gezamenlijk moment van herinnering en respect geeft.
Gebruik in onderwijs
Het merendeel van de geschonken lichamen wordt gebruikt voor medisch onderwijs, waar studenten anatomie leren, medische handelingen oefenen en inzicht krijgen in de diversiteit en complexiteit van het menselijk lichaam. Het doel is een diepgaand begrip van anatomie en fysiologie te ontwikkelen.
Een echt lichaam biedt studenten de kans om daadwerkelijk te voelen hoe weefsels aanvoelen en hoe organen per persoon kunnen verschillen, waardoor zij een diepgaander begrip kunnen ontwikkelen van de complexiteit van het menselijk lichaam. Deze hands-on ervaring biedt kennis die niet volledig uit modellen of digitale simulaties gehaald kan worden, waardoor studenten een unieke en waardevolle leerervaring opdoen.
Voor docenten is het werken met echte lichamen bijzonder waardevol omdat het de mogelijkheid biedt om de lesstof te verrijken en meer diepgang te geven, waardoor studenten de theorie op een levendige en realistische wijze kunnen begrijpen en toepassen.
Voor studenten zelf is deelname aan dergelijke programma’s vaak een intensieve en indrukwekkende ervaring die hen in staat stelt meer zelfvertrouwen op te bouwen en praktische vaardigheden te ontwikkelen, waardoor ze beter voorbereid zijn op hun toekomstige rol in de zorgsector.
Oefenen voor artsen
Er worden geschonken lichamen gebruikt door ervaren artsen om nieuwe technieken te testen en te ontwikkelen. Chirurgen kunnen hierdoor innovatieve operaties oefenen en verfijnen voordat ze deze op patiënten uitvoeren, wat de risico’s vermindert en de kwaliteit van de zorg verbetert.
Ook tandartsen, fysiotherapeuten en andere medische specialisten maken gebruik van deze manier van leren, aangezien het hen in staat stelt om hun vaardigheden te verbeteren en kennis te verdiepen binnen een praktische en realistische context, wat uiteindelijk resulteert in een betere kwaliteit van zorg voor hun patiënten.
Het oefenen van handelingen in deze omgeving is veilig en leerzaam, omdat het de mogelijkheid biedt om te oefenen alsof het in een echte situatie gebeurt. Deze realistische trainingsomgeving draagt bij aan een hogere kwaliteit van zorg, wat uiteindelijk ten goede komt aan toekomstige patiënten door zorgverleners in staat te stellen hun vaardigheden te verbeteren en efficiënter te reageren op noodsituaties.
Door hun genereuze donatie leveren mensen niet alleen een directe bijdrage aan een modernere en betere medische wereld, maar ook aan de ontwikkeling van kennis en vakmanschap. Deze waardevolle investering zal uiteindelijk ten goede komen aan iedereen, doordat de gezondheidszorg verbetert en nieuwe behandelingen en technieken worden ontwikkeld. Het is dankzij de steun van deze gulle donateurs dat de medische wereld steeds innovatiever en effectiever kan worden, met als resultaat een betere kwaliteit van leven voor ons allemaal.
Onderzoek en wetenschap
Een gedeelte van de lichamen die ter beschikking worden gesteld aan wetenschappelijk onderzoek wordt onderzocht door experts bij het Amsterdam UMC, waarbij zij de reactie van de lichamen in diverse omstandigheden analyseren om een dieper inzicht te krijgen in het functioneren van het menselijk lichaam.
Dit onderzoek levert belangrijke inzichten op voor zowel de medische wereld als het forensisch onderzoek, doordat het onderzoekt hoe factoren zoals bodemgesteldheid, temperatuur en luchtvochtigheid invloed hebben op biologische processen en daarmee cruciale informatie kunnen verschaffen voor het begrip en de interpretatie van medische en forensische gegevens.
De verworven kennis draagt niet alleen bij aan een dieper begrip van deze processen, maar kan ook leiden tot baanbrekende medische innovaties en de ontwikkeling van nieuwe en effectieve behandelmethoden.
Interessant is dat deze kennis vaak ook buiten de geneeskunde bruikbaar is, doordat ze toepassing vindt in disciplines zoals milieukunde en inspiratie kan bieden voor innovatieve oplossingen binnen andere natuurwetenschappen.
Wat gebeurt er later
Nadat een lichaam zijn functie binnen onderwijs of onderzoek heeft vervuld, wordt de teruggave van de resten niet overwogen voor de familie van de overledene. Echter, er bestaan wel mogelijkheden om het leven van de overledene te herdenken en te eren op passende wijze, zoals het organiseren van een herdenkingsceremonie of het plaatsen van een gedenkteken op een speciale locatie.
Veel academische centra hebben speciale gedenkplekken gecreëerd waar nabestaanden de mogelijkheid hebben om in alle rust stil te staan bij hun dierbare overledene en een persoonlijke herinnering kunnen achterlaten als eerbetoon aan hun geliefde.
Daarnaast worden regelmatig herdenkingsbijeenkomsten gehouden waar artsen en studenten hun dankbaarheid tonen, waardoor de waardevolle bijdrage van de overledene zichtbaar en erkend wordt door de hele gemeenschap.
Voor nabestaanden kunnen deze dagen vaak veel steun en troost bieden, doordat ze het belang benadrukken van de waardevolle bijdrage die hun geliefde heeft geleverd aan de medische wetenschap en aan toekomstige generaties.
Alleen organen schenken
Niet iedereen besluit om het hele lichaam te doneren voor medisch onderzoek of transplantatiedoeleinden, en daarom is er ook de mogelijkheid om uitsluitend de hersenen of het hart ter beschikking te stellen voor deze doeleinden, zodat zelfs zij die niet comfortabel zijn met het doneren van hun volledige lichaam toch een waardevolle bijdrage kunnen leveren aan de medische wetenschap en het redden van levens.
Voor dit type donaties zijn gespecialiseerde onderzoeksbanken beschikbaar, zoals de Nederlandse Hersenbank, die zich specifiek toeleggen op uitgebreid onderzoek naar neurologische en cardiologische aandoeningen.
Door middel van deze vrijgevigheid dragen mensen rechtstreeks bij aan onderzoeken naar ziekten zoals Alzheimer en verschillende hartproblemen, wat van vitaal belang is voor de ontwikkeling van nieuwe behandelingsmethoden.
Daarnaast ervaren families vaak een eenvoudiger en gestroomlijnder traject bij de afwikkeling van de donatie wanneer alles vooraf officieel en zorgvuldig wordt vastgelegd, zodat het proces correct en volgens de geldende regels verloopt.
Een bijzondere erfenis
In Nederland zijn er zeven academische centra waar lichaamsdonatie mogelijk is, waaronder prestigieuze instellingen zoals het Erasmus MC, het UMC Utrecht en het Radboudumc. Deze centra spelen een essentiële rol bij het faciliteren en uitvoeren van het belangrijke proces van lichaamsdonatie, wat bijdraagt aan medisch onderzoek en de opleiding van toekomstige medische professionals.
In elk centrum worden de geschonken lichamen met de grootste zorg en respect behandeld, met als doel studenten en artsen praktisch en leerzaam onderwijs te bieden.
Wie besluit om zijn lichaam na overlijden af te staan voor wetenschappelijk onderzoek creëert een waardevolle erfenis. Zo kan men actief bijdragen aan kennis, onderwijs en wetenschappelijk onderzoek.
Het geeft nabestaanden vaak troost om te weten dat hun dierbare anderen heeft geholpen, omdat dit wordt gezien als een waardevolle en blijvende manier om een positieve impact op de samenleving te hebben.
Key-points
- Lichaamsdonatie vormt een volwaardig alternatief voor begraven of cremeren en biedt de mogelijkheid om een blijvende bijdrage te leveren aan wetenschap, zorg en toekomstige generaties.
- Het traject begint met het invullen van een officieel donorformulier, dat ruim op tijd volledig en zorgvuldig wordt ondertekend, zodat de persoonlijke wensen en keuzes helder zijn vastgelegd.
- Na overlijden wordt het lichaam doorgaans snel overgebracht naar een universitair medisch centrum, waar het met de grootst mogelijke zorg en volgens strikte protocollen wordt geconserveerd en voorbereid voor onderwijs of onderzoek.
- De meeste lichamen worden gebruikt in het medisch onderwijs, maar ook in wetenschappelijke studies naar nieuwe behandelmethoden en chirurgische technieken, waarmee zij een belangrijke rol spelen in kennisontwikkeling.
- Voor nabestaanden bestaan er herdenkingsmomenten en gedenkplekken, die ruimte bieden voor troost en waardering voor de bijzondere beslissing van hun dierbare.
- Daarnaast kan iemand apart kiezen voor hersen- of hartdonatie, via gespecialiseerde onderzoeksbanken die zich uitsluitend richten op deze vormen van medisch onderzoek.
- In Nederland nemen zeven academische centra deel aan het officiële landelijke programma voor lichaamsdonatie, waardoor alle procedures zorgvuldig, uniform en transparant verlopen.
- Lichaamsdonatie geldt als een bijzondere en betekenisvolle nalatenschap, die niet alleen het medisch onderwijs verrijkt maar ook de kwaliteit van de toekomstige gezondheidszorg helpt verbeteren.
DEEL NU: ONTDEK | Actrice Joke Bruijs heeft ervoor gekozen om haar lichaam na haar overlijden te doneren aan de wetenschap, en in dit artikel wordt het proces stap voor stap beschreven.
Dit stuk is vakkundig ontwikkeld door KijkTip, een bruisend mediaplatform dat uitblinkt in het presenteren van verhalen die zowel verlichtend als verrijkend zijn, uit de meest diverse delen van de wereld. Zorg dat je altijd verbonden blijft met onze meeslepende updates door KijkTip te volgen op Facebook. Ga met ons mee op een avontuurlijke reis door een wereld van verhalen die impact maken. 🌍✨
Disclaimer
Dit artikel in SPECTRUM Magazine is geschreven ter informatie. Het bevat geen financieel advies, geen juridisch advies en geen medisch advies. De inhoud is zorgvuldig samengesteld op basis van betrouwbare bronnen, maar het gebruik ervan is volledig op eigen verantwoordelijkheid. Raadpleeg altijd een gekwalificeerde professional voor persoonlijke beslissingen.
SPECTRUM Magazine kan geen aansprakelijkheid accepteren voor het gebruik van de informatie in dit artikel. De inhoud is uitsluitend bedoeld om kennis te delen en inzicht te geven.
Op Facebook benadrukken wij dat dit artikel geen financieel advies is en dat lezers vooral geïnteresseerd zijn in onze inhoud vanwege de waardevolle en toegankelijke informatie die wij bieden.
Referenties
- Hildebrandt, H. (2019). History of body donation and anatomy in Europe. Cambridge University Press.
- Jones, D.G. & Whitaker, M.I. (2012). Anatomy’s use of unclaimed bodies: respect and ethics in body donation. Medical Journal of Australia.
- Winkelmann, A. (2016). Consent and body donation: The importance of full information. Clinical Anatomy.