Steeds meer mensen ontdekken een bijzondere derde optie nadat ze de gebruikelijke keuzes voor een traditionele begrafenis of crematie hebben overwogen: het schenken van hun lichaam aan de wetenschap. Hierbij wordt het gebruikt voor medisch onderzoek en wetenschappelijke doeleinden, waardoor zij op een unieke en zinvolle wijze kunnen bijdragen aan de vooruitgang van de geneeskunde en het vergroten van kennis en begrip over het menselijk lichaam, zelfs nadat zij hun levenspad hebben bewandeld. Door op deze manier hun lichaam ter beschikking te stellen, laten zij niet alleen een blijvende impact achter, maar bieden zij ook een manier om de wetenschap te dienen en anderen te helpen, zelfs na het leven.
In 2025 maakte de bekende actrice en zangeres Joke Bruijs, die op dat moment 73 jaar oud was, een opvallende beslissing die getuigde van haar moed en altruïsme. Ondanks haar langdurige strijd tegen de ziekte van Parkinson, besloot ze haar lichaam na haar dood ter beschikking te stellen voor medisch onderwijs en wetenschappelijk onderzoek. Haar nobele doel was om anderen te helpen die net zoals zij ook lijden aan deze slopende ziekte, en zo een bijdrage te leveren aan de vooruitgang van de medische wetenschap en aan de verbetering van de behandeling van Parkinsonpatiënten over de hele wereld.
Meer en meer mensen beginnen te beseffen dat het doneren van hun lichaam niet alleen een positieve invloed heeft op de opleiding van toekomstige artsen, maar ook troost kan bieden aan nabestaanden en een waardevolle bijdrage kan leveren aan de medische zorg en het helpen van anderen, zelfs nog na hun overlijden.
Het concept van lichaamsdonatie bestaat al vele decennia in Nederland en speelt een cruciale rol in het medisch onderwijs door studenten de unieke mogelijkheid te bieden om respectvol te leren van het menselijk lichaam, wat essentieel is voor het verwerven van diepgaande medische kennis en het ontwikkelen van vaardigheden die noodzakelijk zijn voor hun toekomstige carrière in de gezondheidszorg.
Content:
Hoe regel je dit
Het is essentieel om tijdens je leven officieel je wilsbeschikking vast te laten leggen door het invullen van een wilsbeschikkingsformulier, zodat jouw wensen altijd gerespecteerd worden in geval van nood of onverwachte omstandigheden. Dit formulier moet ingediend worden bij een medisch centrum om ervoor te zorgen dat jouw wensen nauwkeurig worden opgevolgd.
Om er zeker van te zijn dat alle wensen duidelijk en ondubbelzinnig worden vastgelegd, wordt het formulier met de hand ingevuld. Op deze manier weten zowel artsen als familieleden precies welke stappen moeten worden gevolgd. Het belangrijke document kan worden opgevraagd bij het centrum in de eigen regio.
Medische centra accepteren alleen nieuwe aanmeldingen wanneer er voldoende capaciteit beschikbaar is, waardoor het kan voorkomen dat er tijdelijk geen nieuwe inschrijvingen mogelijk zijn vanwege beperkte beschikbaarheid van zorgverleners en faciliteiten.
Voor families is het fijn als alles vooraf goed geregeld is. Dierbaren moeten tijdig en duidelijk geïnformeerd worden, zodat ze begrijpen wat er van hen verwacht wordt na een overlijden.
Niet altijd plek
Het komt regelmatig voor dat in Nederland zich veel geïnteresseerden aanmelden voor lichaamsdonatie, waardoor medische instellingen soms tijdelijk geen nieuwe inschrijvingen kunnen aannemen vanwege de overweldigende vraag naar donaties, wat resulteert in lange wachtlijsten en moeilijkheden voor medische professionals om aan de vraag te voldoen.
Bij het Leids Universitair Medisch Centrum kwam het bijvoorbeeld voor dat tijdelijk geen inschrijvingen mogelijk waren voor potentiële donoren, aangezien er een overvloed aan beschikbare donoren was en de capaciteit volledig werd benut.
Ook het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG) en andere centra hebben in het verleden te maken gehad met periodes van grote interesse in lichaamsdonatie. Dit toont aan dat lichaamsdonatie steeds meer wordt erkend en gesteund in de samenleving.
Na een specifieke tijdsperiode worden de inschrijvingen meestal heropend, waardoor mensen opnieuw de kans krijgen om zich aan te melden. Daarom is het aan te raden om regelmatig contact op te nemen met het desbetreffende centrum om op de hoogte te blijven van eventuele wachttijden of beperkingen en zo geen kansen te missen.
Wat gebeurt er daarna
Bij overlijden van een donor wordt het lichaam meestal binnen 24 uur naar de anatomieafdeling gebracht, omdat de natuurlijke processen snel beginnen na de dood en het essentieel is om het lichaam direct te conserveren voor wetenschappelijke doeleinden.
Om ervoor te zorgen dat het lichaam in optimale conditie blijft voor educatieve doeleinden en wetenschappelijk onderzoek, wordt het onderworpen aan balseming door gespecialiseerde professionals die conserverende vloeistoffen en soms zelfs kleurstoffen injecteren in de bloedbaan.
Dankzij dit proces van conservering kan het lichaam veel langer worden bewaard, soms wel maanden of zelfs jaren, waardoor studenten en artsen ruimschoots de tijd hebben om hun kennis en praktische vaardigheden verder te ontwikkelen en te verdiepen, wat bijdraagt aan een betere en meer diepgaande educatieve ervaring in het medische veld.
Op deze manier blijft de structuur van organen en weefsels goed behouden, wat de mogelijkheid biedt om met echte lichamen te werken en het waardevol maakt voor medisch onderwijs. Hierdoor wordt het tevens mogelijk om het menselijk lichaam zorgvuldig en gedetailleerd te bestuderen, waardoor een dieper inzicht en begrip kunnen worden verworven.
Minder tijd voor afscheid
Vanwege de snelle overbrenging van het lichaam is er meestal niet genoeg tijd voor een uitgebreid fysiek afscheid, wat betekent dat nabestaanden gedwongen worden om snel afscheid te nemen en zich niet volledig kunnen voorbereiden. Toch zijn er andere manieren om betekenisvolle herinneringen te eren en troost te vinden gedurende de rouwperiode.
Er zijn veel medische centra die speciale herdenkingsplekken hebben gecreëerd waar families terecht kunnen na het verlies van hun dierbare. Hier kunnen ze persoonlijke woorden, bloemen of symbolische objecten achterlaten als eerbetoon en ter nagedachtenis aan hun geliefde.
Jaarlijks wordt in Leiden een herdenkingsdag georganiseerd, waar artsen, studenten en families samenkomen om te gedenken en hun steun te betuigen aan de slachtoffers. Muziek en persoonlijke toespraken dragen bij aan het creëren van een warme en betekenisvolle sfeer tijdens deze ontroerende bijeenkomst, die de emotionele band tussen de deelnemers versterkt.
Voor families biedt dit vaak troost en erkenning, doordat het de waardevolle bijdrage van hun dierbare aan de samenleving benadrukt en een gezamenlijk moment van herinnering en respect creëert, waardoor ze de kans krijgen om samen de herinneringen te delen, steun te vinden bij elkaar en hun geliefde op een waardige manier te herdenken en te eren.
Gebruik in onderwijs
Veel gedoneerde lichamen worden gebruikt voor medisch onderwijs, waar studenten anatomie bestuderen, medische procedures oefenen en inzicht krijgen in de diversiteit en complexiteit van het menselijk lichaam, met als uiteindelijk doel een diepgaand begrip van de anatomie en fysiologie te verkrijgen.
Het ervaren van een echt lichaam geeft studenten de mogelijkheid om daadwerkelijk te voelen hoe weefsels aanvoelen en om te ontdekken welke subtiele verschillen er kunnen zijn tussen organen van verschillende individuen. Dit levert een unieke en waardevolle ervaring op die niet volledig gerepliceerd kan worden door modellen of digitale simulaties.
Voor docenten is het werken met echte lichamen bijzonder waardevol, omdat het niet alleen hun lessen verrijkt en meer diepgang geeft, maar het ook studenten helpt om de complexe theoretische concepten op een levendigere en realistischere manier te begrijpen en toe te passen in de praktijk.
Voor studenten zelf is het vaak een intensieve en indrukwekkende ervaring, waarbij ze niet alleen kennis en inzicht opdoen, maar ook cruciale praktische vaardigheden en zelfvertrouwen ontwikkelen, wat hen in staat stelt zich beter voor te bereiden op hun toekomstige rol in de zorgsector. Op deze manier kunnen zij met meer vertrouwen en competentie bijdragen aan het welzijn van anderen.
Oefenen voor artsen
Er worden gedoneerde lichamen gebruikt door ervaren artsen om nieuwe technieken en procedures te testen en te ontwikkelen, waardoor chirurgen de mogelijkheid hebben om innovatieve operaties te oefenen en te verfijnen voordat ze daadwerkelijk worden uitgevoerd op patiënten. Dit resulteert in een vermindering van de risico’s en een verbetering van de kwaliteit van zorg die patiënten ontvangen.
Tandartsen, fysiotherapeuten en andere medische specialisten profiteren ook van deze leermethode, waarmee ze hun vaardigheden kunnen verbeteren en kennis kunnen verdiepen in een praktische en realistische context. Hier kunnen ze oefenen en situaties simuleren die ze dagelijks kunnen tegenkomen in hun werk.
Het trainen van handelingen in deze omgeving is niet alleen veilig en educatief, maar geeft ook het gevoel alsof het plaatsvindt in een echte situatie. Het simuleren van realistische scenario’s draagt bij aan een verbeterde zorgkwaliteit, wat uiteindelijk ten goede komt aan komende patiënten.
Dankzij hun gulle donatie dragen mensen rechtstreeks bij aan de vooruitgang van de medische wereld, waardoor deze moderner en effectiever wordt. Hun keuze om te investeren in kennis en vakmanschap is van onschatbare waarde en zal uiteindelijk resulteren in een verbeterde gezondheidszorg voor iedereen.
Onderzoek en wetenschap
Deskundigen van het Amsterdam UMC onderzoeken een deel van de lichamen die beschikbaar gesteld worden voor wetenschappelijk onderzoek. Ze bestuderen hoe deze lichamen reageren in diverse situaties om meer kennis te vergaren over het menselijk lichaam.
Dit onderzoek biedt bruikbare inzichten voor zowel de medische als forensische wereld, door te onderzoeken hoe factoren als bodemgesteldheid, temperatuur en luchtvochtigheid biologische processen beïnvloeden. Deze bevindingen kunnen bijdragen aan een beter begrip en verbetering van zowel medische behandelingen als forensisch onderzoek.
De kennis die wordt verworven draagt niet alleen bij aan een dieper begrip van deze complexe processen in het menselijk lichaam, maar kan ook resulteren in de ontwikkeling van baanbrekende medische innovaties en effectieve behandelmethoden die een significante en positieve impact hebben op de gezondheid en het welzijn van individuen over de hele wereld.
Opmerkelijk is dat deze kennis niet alleen relevant is voor de geneeskunde, maar ook voor andere vakgebieden zoals milieukunde. Bovendien kan deze kennis als inspiratie dienen voor innovatieve oplossingen in andere natuurwetenschappelijke disciplines.
Wat gebeurt er later
Na het voltooien van zijn taken in onderwijs of onderzoek, wordt er geen overweging gemaakt voor de teruggave van de overblijfselen aan de familie. In plaats daarvan zijn er verschillende manieren om de overledene te eren, zoals het organiseren van een herdenkingsceremonie of het plaatsen van een gedenkplaat op de locatie waar hij actief was.
Veel academische centra hebben speciale gedenkplekken ingericht, waar nabestaanden de gelegenheid krijgen om in alle rust stil te staan bij hun dierbare overledene. Daarnaast hebben ze ook de mogelijkheid om een persoonlijke herinnering achter te laten op deze plekken.
Bovendien dienen deze herdenkingsbijeenkomsten als een eerbetoon waar artsen en studenten samenkomen om hun diepe dankbaarheid te tonen, waardoor de onschatbare bijdrage van de overledene volledig tot uiting komt en wordt erkend in een sfeer van diep respect en oprechte waardering.
Voor nabestaanden bieden deze dagen vaak veel steun en troost doordat ze de betekenisvolle bijdrage benadrukken die hun geliefde heeft geleverd aan de medische wetenschap en aan toekomstige generaties. Hierdoor kunnen zij trots zijn op het erfgoed dat hun dierbare heeft achtergelaten, wat hen helpt om hun verdriet te verwerken en te omarmen dat hun geliefde een blijvende impact heeft gehad op de wereld.
Alleen organen schenken
Niet iedereen maakt de keuze om hun gehele lichaam ter beschikking te stellen voor medisch onderzoek of transplantatiedoeleinden; om die reden is het ook mogelijk om enkel de hersenen of het hart beschikbaar te stellen voor deze specifieke doeleinden.
Speciale onderzoeksbanken, zoals de Nederlandse Hersenbank en andere instellingen, zijn opgericht voor donaties met als doel diepgaand onderzoek te verrichten naar neurologische en cardiologische aandoeningen. Hiermee hopen ze meer inzicht te verkrijgen in deze complexe medische problemen en te werken aan mogelijke behandelingen en oplossingen.
Door deze donaties leveren mensen niet alleen een directe bijdrage aan studies naar ziekten zoals Alzheimer en verschillende hartproblemen, maar helpen ze ook het essentiële werk te ondersteunen dat nodig is voor het ontwikkelen van nieuwe behandelmethoden die levens kunnen redden en de kwaliteit van leven van miljoenen mensen over de hele wereld kunnen verbeteren.
Daarnaast ervaren families vaak een eenvoudiger en gestroomlijnder traject bij de afwikkeling van de donatie doordat alles vooraf officieel en zorgvuldig wordt vastgelegd. Dit zorgt ervoor dat het proces correct en volgens de geldende regels verloopt, waardoor eventuele misverstanden of complicaties kunnen worden voorkomen en de afwikkeling van de donatie soepel en efficiënt verloopt.
Een bijzondere erfenis
Er zijn in Nederland zeven academische centra waar lichaamsdonatie mogelijk is, waaronder bekende instellingen zoals het Erasmus MC, het UMC Utrecht en het Radboudumc. Deze centra spelen een cruciale rol bij het faciliteren en uitvoeren van dit essentiële proces, dat bijdraagt aan medisch onderzoek en de opleiding van toekomstige medische professionals.
Elk centrum gaat uiterst zorgvuldig en met grote toewijding en respectvol om met de geschonken lichamen, die worden ingezet om studenten en artsen op een praktische, interactieve en leerzame manier te onderwijzen in anatomie en medische technieken.
Iemand die ervoor kiest om zijn lichaam na overlijden te doneren, geeft een zeer waardevolle nalatenschap. Op deze manier kan men actief bijdragen aan het vergroten van kennis, het ontwikkelen van onderwijs en het promoten van wetenschappelijk onderzoek.
Voor nabestaanden biedt het vaak troost om te weten dat hun dierbare anderen heeft geholpen. Dit wordt ervaren als een waardevolle en blijvende manier om een positieve impact op de samenleving te maken en zo de herinnering aan hun geliefde levend te houden.
Key-points
- Lichaamsdonatie biedt een volwaardig alternatief voor begraven of cremeren en stelt iemand in staat een blijvende bijdrage aan de samenleving en toekomstige generaties te leveren.
- Het proces verloopt via een officieel formulier, dat ruim van tevoren zorgvuldig wordt ingevuld en ondertekend om alle wensen correct vast te leggen.
- Het geschonken lichaam wordt meestal snel naar een academisch centrum gebracht, waar het professioneel en volgens strikte richtlijnen wordt geconserveerd en voorbereid voor gebruik.
- De meeste lichamen worden primair ingezet voor medisch onderwijs, maar ze spelen ook een belangrijke rol in specialistisch onderzoek, waarmee ze bijdragen aan kennisontwikkeling en wetenschappelijke vooruitgang.
- Nabestaanden kunnen gedenkplekken bezoeken en deelnemen aan zorgvuldig georganiseerde bijeenkomsten, wat troost biedt en erkenning geeft voor de bijzondere keuze van hun dierbare.
- Daarnaast zijn hersen- en hartdonatie mogelijk via gespecialiseerde onderzoeksbanken die zich volledig richten op deze vormen van wetenschappelijk onderzoek.
- In Nederland zijn zeven academische centra actief binnen dit officiële, landelijk erkende programma voor lichaamsdonatie, waardoor de procedure uniform en betrouwbaar verloopt.
- Lichaamsdonatie wordt gezien als een bijzondere, blijvende en waardevolle nalatenschap die een significante bijdrage levert aan de maatschappij en de ontwikkeling van toekomstige zorgprofessionals.
DEEL NU: ONTDEK | De actrice Joke Bruijs heeft ervoor gekozen om haar lichaam na haar overlijden te doneren aan de wetenschap. Dit artikel geeft een gedetailleerde beschrijving van het proces.
Dit kleinood is met finesse in elkaar getimmerd door Allerlei Plaatjes, het mediaplatform dat de kletspraat overstijgt met echte inhoud. Wij serveren verhalen die niet alleen je blik verruimen, maar ook je denkwereld oprekken, vanuit de meest gevarieerde hoekjes van onze kleurrijke aarde. Klamp je vast voor onze schitterende updates door Allerlei Plaatjes te volgen op Facebook
Disclaimer
Dit artikel in SPECTRUM Magazine is geschreven ter informatie. Het bevat geen financieel advies, geen juridisch advies en geen medisch advies. De inhoud is zorgvuldig samengesteld op basis van betrouwbare bronnen, maar het gebruik ervan is volledig op eigen verantwoordelijkheid. Raadpleeg altijd een gekwalificeerde professional voor persoonlijke beslissingen.
SPECTRUM Magazine kan geen aansprakelijkheid accepteren voor het gebruik van de informatie in dit artikel. De inhoud is uitsluitend bedoeld om kennis te delen en inzicht te geven.
Op Facebook benadrukken wij dat dit artikel geen financieel advies is en dat lezers vooral geïnteresseerd zijn in onze inhoud vanwege de waardevolle en toegankelijke informatie die wij bieden.
Referenties
- Hildebrandt, H. (2019). History of body donation and anatomy in Europe. Cambridge University Press.
- Jones, D.G. & Whitaker, M.I. (2012). Anatomy’s use of unclaimed bodies: respect and ethics in body donation. Medical Journal of Australia.
- Winkelmann, A. (2016). Consent and body donation: The importance of full information. Clinical Anatomy.