Sta je bij de zelfscankassa en krijg je precies op dat onverwachte moment nét die ene controle, terwijl anderen schijnbaar moeiteloos kunnen doorlopen? Voor veel mensen voelt dat absoluut niet als puur toeval, omdat supermarkten tegenwoordig steeds geavanceerdere algoritmes inzetten die op basis van talloze subtiele factoren bepalen wie extra wordt gecontroleerd, vaak zonder dat je het zelf direct doorhebt, opmerkt of je er echt bewust van bent tijdens het afrekenen.
Deze technologie analyseert uiterst nauwkeurig het winkelgedrag, de gekozen manier van betalen en zelfs de totale tijd die iemand in de winkel doorbrengt. Tegelijkertijd leert het systeem voortdurend bij uit eerdere transacties en vergelijkt het nieuwe patronen met oudere gegevens, zodat mogelijke afwijkingen nog sneller, preciezer en consequenter kunnen worden herkend dan voorheen en medewerkers gerichter kunnen ingrijpen wanneer dat nodig is.
Volgens experts komt dit doordat het aantal foutjes bij zelfscankassa’s aanzienlijk hoger ligt dan bij traditionele kassa’s met personeel. Daarom zetten winkels steeds vaker datagedreven steekproeven in om problemen sneller op te sporen en het afrekenproces voor iedereen efficiënter, transparanter en beter beheersbaar te maken, zowel voor klanten als voor medewerkers op de winkelvloer.
Content:
Geen toeval, maar datagedreven keuzes
Veel klanten gaan ervan uit dat steekproeven volledig willekeurig zijn, maar in werkelijkheid is dat maar ten dele waar. Retailconsultant Eelco Hos legt uit dat moderne algoritmes factoren meenemen zoals eerdere winkelbezoeken, de gekozen betaalmethode en hoe vaak iemand producten verwijdert of toevoegt tijdens het scannen, waardoor het systeem een veel vollediger en genuanceerder beeld krijgt van het totale winkelgedrag van elke individuele klant.
Als je in het verleden per ongeluk een item niet hebt gescand of regelmatig met contant geld afrekent, kan het systeem je net wat vaker selecteren voor controle dan andere klanten. Volgens Hos zijn de algoritmes er vooral op gericht om vergissingen sneller te signaleren en processen te verbeteren, niet om mensen direct als verdacht te bestempelen, te profileren of in een hokje te plaatsen.
Supermarkten blijven investeren in nieuwe technologieën om controles vriendelijker, sneller en minder storend te maken, zodat het dagelijks boodschappen doen voor iedere klant zo soepel mogelijk blijft verlopen. Dat geldt ook op drukke momenten en bij grote pieken aan de kassa’s, wanneer fouten en frustraties anders juist sneller kunnen ontstaan.
Gerichte controles op populaire producten
Supermarkten letten niet alleen op gedrag, maar richten hun aandacht ook op bepaalde producten die vaker problemen geven bij het afrekenen. Artikelen die vaak onbetaald blijven, zoals kleine maar relatief dure items, worden met extra zorg gevolgd binnen deze geavanceerde datagedreven controlesystemen, juist omdat daar de meeste risico’s worden verwacht en de financiële schade snel kan oplopen.
Bij Dirk hangen bijvoorbeeld opvallende bordjes bij producten zoals Breaker en Yakult, waarop wordt vermeld dat er vaker controles plaatsvinden. Dat werkt niet alleen preventief, maar vergroot ook het bewustzijn van klanten rondom deze gevoelige artikelen en helpt misverstanden, discussies en vertraging bij de kassa te voorkomen.
Volgens Hos blijken gerichte productsteekproeven aanzienlijk effectiever dan volledig willekeurige controles. Vooral items zoals batterijen, cosmetica en energydrankjes behoren tot de risicocategorie en worden daarom extra gemonitord, vaker nageteld en expliciet meegenomen in interne analyses.
De rol van Albert Heijn en Jumbo
Grote ketens zoals Albert Heijn en Jumbo delen weinig details over de exacte werking van hun algoritmes; ze benadrukken dat controles grotendeels willekeurig zijn. Onderzoeken en verklaringen van experts tonen echter aan dat ook hier slimme digitale systemen achter de schermen actief meedraaien, continu worden bijgestuurd en steeds beter worden in het herkennen van afwijkende situaties.
Albert Heijn werkt samen met internationale technologiebedrijven om hun software voortdurend te verbeteren, terwijl Jumbo in samenwerking met universiteiten onderzoekt hoe klantgedrag beter kan worden geanalyseerd. Beide ketens blijven daarbij benadrukken dat klantvriendelijkheid, privacy en veiligheid voorop staan in hun beleid en dat controles zo min mogelijk belastend moeten zijn.
De algoritmes worden jaarlijks opnieuw beoordeeld, en de supermarkten verzekeren dat persoonlijke gegevens uitsluitend worden gebruikt om de kwaliteit en veiligheid van het proces te verbeteren. Ze geven aan dat de data niet wordt ingezet om klanten commercieel te profileren, te segmenteren of individueel te targeten met aanbiedingen of aangepaste prijzen.
Digitale profielen op basis van gedrag
Bij klanten die gebruikmaken van een klantenkaart kunnen supermarkten op termijn steeds beter inschatten hoe betrouwbaar iemand is tijdens het scannen. Aankoopgeschiedenis en scanpatronen worden namelijk overzichtelijker, gedetailleerder en consistenter vastgelegd in hun systemen, waardoor patronen op lange termijn duidelijker zichtbaar worden.
Wanneer een klant eerder een steekproef zonder problemen heeft afgerond, verkleint dat automatisch de kans op toekomstige controles. Eerdere misstappen of opvallende afwijkingen worden daarentegen door het systeem meegenomen in de beoordeling tijdens volgende winkelbezoeken en kunnen de controlekans tijdelijk iets verhogen.
Retailconsultant Hos benadrukt dat deze aanpak ervoor zorgt dat klanten die zorgvuldig en consistent scannen minder vaak worden gecontroleerd. Daardoor wordt het volledige controleproces eerlijker, sneller en prettiger voor iedereen die in de winkel rondloopt en zijn boodschappen afrekent, vooral voor vaste, trouwe bezoekers.
Gedrag in de winkel speelt mee
Ook het gedrag dat je in de winkel laat zien telt stevig mee in de uiteindelijke beoordeling, omdat het systeem probeert subtiele patronen en afwijkingen zorgvuldig te herkennen. Loop je bijvoorbeeld lange tijd met een handscanner rond of pak je vaak producten uit het schap om ze daarna weer terug te leggen, dan kan dat de kans op een controle iets vergroten, omdat het algoritme zulke handelingen ziet als signalen dat jouw winkelgedrag afwijkt van de gemiddelde, voorspelbare routine van andere klanten.
Volgens retailconsultant Eelco Fischer is het systeem er beslist niet op gericht om shoppers te veroordelen, maar om opmerkelijke gedragspatronen te herkennen die mogelijk extra aandacht nodig hebben. Zo kijkt het algoritme bijvoorbeeld of je doorgaans brood koopt maar het dit keer overslaat, wat wordt aangemerkt als een afwijkende keuze binnen je normale winkelritme en koopgedrag en daarom aanleiding kan zijn voor een extra check.
Zo’n afwijking kan leiden tot een aanvullende controle, maar dan vooral als praktische maatregel om de juistheid van de transactie te bevestigen en niet vanwege enige echte verdenking, fraude of opzettelijke onregelmatigheid bij de klant.
Betaalgedrag beïnvloedt kans op controle
Een opvallende factor is het betaalgedrag, omdat dit sterk bepaalt hoe transacties worden vastgelegd, beoordeeld en gecontroleerd in de systemen van de supermarkt. Klanten die regelmatig contant betalen worden doorgaans iets vaker gecontroleerd dan mensen die steeds pinnen, omdat contant geld minder duidelijke koppelingen biedt met iemands eerdere winkelgeschiedenis en aankoopgedrag in het systeem en daardoor meer onzekerheid laat.
Volgens Fischer komt dit doordat contante betalingen minder nauwkeurig aan een klantprofiel zijn te koppelen, terwijl pinnen of contactloos betalen het algoritme meer zekerheid, structuur en herleidbaarheid geeft over de transactie en de herkomst ervan binnen het kassasysteem, van begin tot eind.
De meeste winkels benadrukken bovendien dat deze werkwijze bedoeld is om transacties betrouwbaarder te registreren en niet om klanten in groepen te verdelen, te stigmatiseren of hen anders te behandelen dan anderen. Het doel is volgens hen juist om iedereen op dezelfde, duidelijke en controleerbare manier te behandelen.
Technologie wordt steeds slimmer
Het gebruik van kunstmatige intelligentie (AI) in supermarkten neemt snel toe, waarbij steeds geavanceerdere systemen worden ingezet. Deze technologie kan subtiele gedragspatronen herkennen die voor medewerkers lastig zichtbaar zijn, waardoor winkelprocessen nauwkeuriger, efficiënter en consequenter kunnen worden uitgevoerd in de dagelijkse praktijk op de winkelvloer.
AI merkt bijvoorbeeld op dat je alle ingrediënten voor een pastamaaltijd hebt gescand behalve de pasta zelf, wat wordt gezien als een mogelijk onvolledige transactie of simpelweg een vergissing. De software vergelijkt dat patroon vervolgens met eerdere winkelbezoeken en kan op basis van die analyse besluiten dat een aanvullende controle logisch, verstandig en voor beide partijen duidelijk is.
Volgens Fischer sluit deze nieuwe technologie steeds beter aan op menselijke controle, waardoor misverstanden worden verminderd en de winkelervaring voor klanten merkbaar transparanter, eerlijker en begrijpelijker wordt, zeker wanneer medewerkers de uitkomsten rustig uitleggen.
De menselijke factor blijft belangrijk
Ondanks de groeiende rol van technologie blijft de uiteindelijke beslissing grotendeels bij de medewerker aan de kassa liggen. Zij kunnen realtime meekijken met transacties en op basis van inzicht, ervaring en context inschatten of een extra controle op dat specifieke moment nodig, wenselijk of verstandig is voor klant en winkel, en of een vriendelijke uitleg volstaat.
Supermarkten benadrukken dat dit essentieel is om een gezonde balans tussen technologie en menselijkheid te behouden. Medewerkers worden getraind om klanten vriendelijk en helder te begeleiden tijdens een steekproef, zodat het proces soepel, respectvol en voor iedereen begrijpelijk blijft verlopen, zelfs als het druk is of er een rij bij de kassa staat.
De toekomst van winkelen draait dus niet alleen om slimme software, maar ook om de zorgvuldigheid, empathie en het beoordelingsvermogen van de mensen die dagelijks in de winkel actief zijn. Hun directe contact met klanten bepaalt in hoge mate hoe prettig, veilig en transparant een controle uiteindelijk aanvoelt.
Toekomst van zelfscannen
De volgende stap binnen deze technologische vooruitgang bestaat uit camera’s die kunnen controleren of ieder product daadwerkelijk is gescand. Volgens retaildeskundigen biedt dit voor zowel winkels als klanten extra duidelijkheid en helpt het om onbedoelde fouten praktisch, zichtbaar en effectief te voorkomen, nog voordat iemand de winkel verlaat.
Sommige winkels testen al slimme winkelwagentjes met ingebouwde sensoren die realtime registreren welke producten erin liggen, waardoor de kans op fouten merkbaar kleiner wordt en klanten minder hoeven na te denken over het scanproces. Hoewel deze technologie nog volop in ontwikkeling is, wordt ze gezien als een veelbelovende manier om winkelen sneller, betrouwbaarder, veiliger en aantrekkelijker te maken voor een breed publiek.
De verwachting is dat vrijwel alle grote supermarktketens de komende jaren overstappen op hybride systemen waarin menselijk toezicht en geavanceerde technologie nauw samenwerken. Op die manier willen ze efficiëntie, vertrouwen en duidelijkheid tijdens het winkelen verder vergroten en tegelijkertijd de drempel voor klanten zo laag mogelijk houden.
Belangrijkste inzichten
- Controles bij zelfscankassa’s zijn grotendeels gebaseerd op algoritmes die winkelgedrag diepgaand analyseren. Daardoor blijken steekproeven in de praktijk veel minder willekeurig dan ze op het eerste gezicht lijken en zijn ze eerder het resultaat van bewuste, vooraf berekende risico-inschattingen door het systeem.
- Winkelgedrag, betaalmethodes en specifieke productkeuzes spelen een belangrijke rol in hoe het systeem mogelijke risico’s beoordeelt en uiteindelijk controlebeslissingen formuleert. Daardoor komen opvallende situaties sneller aan het licht en kunnen medewerkers gerichter controleren waar dat echt nodig is.
- Producten met een verhoogd risicoprofiel worden vaker gecontroleerd omdat ze gevoeliger zijn voor scanfouten, misverstanden of onvolledige transacties tijdens het winkelen. Vooral kleinere maar relatief dure artikelen vallen in deze categorie en krijgen daarom extra aandacht in de systemen.
- Klanten met een betrouwbare en consistente scanhistorie krijgen doorgaans minder steekproeven. Dat maakt hun winkelproces sneller, aangenamer en overzichtelijker en vergroot tegelijkertijd het onderlinge vertrouwen tussen klant en supermarkt op de lange termijn.
- Supermarkten zetten technologie bewust in om eerlijkheid, transparantie en gebruiksgemak te versterken. Het doel is dat het controleproces voor iedereen betrouwbaar, uitlegbaar en goed te volgen blijft, zelfs als de achterliggende techniek behoorlijk complex is.
- AI helpt om fouten te verminderen en processen te verfijnen, waardoor zowel medewerkers als klanten profiteren van nauwkeurigere, consistenter uitgevoerde en beter onderbouwde controles. Dit verkleint de kans op discussies over de uitkomst van een steekproef.
- De menselijke factor blijft cruciaal omdat medewerkers uiteindelijk de beoordeling uitvoeren en de toon zetten. Zij zorgen voor een vriendelijke, duidelijke en klantgerichte benadering bij elke steekproef of extra controle, wat bepaalt hoe rechtvaardig en prettig de ervaring voor de klant aanvoelt.
DEEL NU: Ontdek waarom jij bij de zelfscankassa zo opvallend vaak wordt gecontroleerd, terwijl andere klanten zonder enige controle lijken door te lopen, en begrijp stap voor stap hoe datagedreven systemen daarbij een doorslaggevende, vaak onzichtbare rol spelen in jouw winkelervaring.
De inhoud van dit artikel is samengesteld door het Mediakanaal: Zonnestraaltjes. De naam zonnestraaltjes ‘weerspiegelt’ waar wij voor staan. We verspreiden zonnestraaltjes in een digitale duisternis. Je kunt Zonnestraaltjes hier volgen op Facebook: Zonnestraaltjes.
Disclaimer – SPECTRUM Magazine
Dit artikel is bedoeld voor informatieve doeleinden en vormt geen juridisch, financieel of medisch advies.
De redactie van Spectrum Magazine en Ongelooflijk doet haar best om de inhoud feitelijk juist en evenwichtig te houden.
Lezers worden aangemoedigd om bij twijfel professioneel advies in te winnen.
Facebook-gebruikers worden erop gewezen dat dit geen financieel advies is. De inhoud is bedoeld voor geïnteresseerde lezers die actuele informatie willen begrijpen, zonder commerciële beïnvloeding.
Professionele Referenties
- “AI and Retail Risk Management” – Prof. H. Müller, Universiteit van Zürich, 2024. Bekijk publicatie
- “Consumer Data and Behavioral Analytics in Supermarkets” – Dr. S. van der Meulen, Erasmus Universiteit Rotterdam, 2023. Lees rapport
- “Ethical Use of AI in Retail Systems” – European Data Research Network, 2025. Lees studie