Veel relaties die beginnen met een narcistische partner voelen in het begin als een prachtige droom. Je leert iemand kennen die charmant overkomt, lief en attent lijkt en die vanaf het eerste moment precies de juiste woorden weet te vinden, waardoor je je bijzonder, gewenst en echt gezien voelt.
Hij overspoelt je met complimenten, kleine cadeautjes en constante aandacht. In de eerste fase lijkt hij daardoor de perfecte partner die alles goed aanvoelt. Uit onderzoeken van de American Psychological Association blijkt dat mensen met narcistische trekken relaties vaak starten met wat psychologen love bombing noemen: een overweldigende golf van affectie en beloftes die bedoeld is om de ander snel en stevig emotioneel te binden.
Deze beginfase voelt warm, intens en bijna verslavend aan, maar is helaas vaak niet blijvend. Zodra de ander zich zeker en veilig genoeg voelt in de relatie, verandert de dynamiek merkbaar. De overvloed aan aandacht maakt langzaam plaats voor meer afstand, controle en kritische opmerkingen.
Content:
De overgang van bewondering naar controle
Volgens Verywell Mind bouwen veel narcistische partners een relatie op volgens een herkenbaar patroon: eerst wordt de ander volledig geïdealiseerd, daarna verandert hun gedrag stap voor stap.
Waar in het begin vooral bewondering en waardering klonk, volgen later steeds vaker opmerkingen over kleine details – je kleding, je gedrag of zelfs je manier van praten. Onbewust of bewust proberen ze je zo te vormen zodat je past in hun eigen beeld van perfectie en controle.
Dit patroon ontstaat vaak onbewust. Narcisten hebben volgens psychologen moeite met kwetsbaarheid en onzekerheid en zoeken daarom houvast via controle over hun omgeving en partner. Daardoor raken ze het echte, gelijkwaardige contact met hun partner langzaam kwijt.
Wanneer jij vervolgens grenzen probeert te stellen, kan de ander dit ervaren als een bedreiging of aanval, niet als een gezonde poging om balans te brengen. Dat kan leiden tot boosheid, afstand of verwijt in plaats van een open gesprek.
Altijd het middelpunt
Een van de meest duidelijke signalen in het dagelijks contact is dat het gesprek uiteindelijk altijd weer om hen draait, ongeacht waar jij mee begint.
Wat je ook vertelt over je dag, je zorgen of je dromen, het onderwerp keert vroeg of laat terug naar hun leven, hun werk of hun gevoelens. Volgens onderzoekers van de University of California gebruiken narcistische personen vaak subtiele gesprekstechnieken om de aandacht voortdurend op zichzelf te houden.
Dit gebeurt niet per se vanuit kwade bedoelingen, maar eerder als een diepgewortelde manier om zich gewaardeerd en bijzonder te voelen. De partner merkt echter dat er steeds minder ruimte overblijft om zelf echt gehoord, gezien en begrepen te worden.
Door dit patroon bewust te herkennen, kun je stap voor stap leren het gesprek gelijkwaardiger te maken, bijvoorbeeld door terug te keren naar jouw verhaal en rustig aan te geven wat jij nodig hebt.
Moeite met verantwoordelijkheid
Een ander terugkerend kenmerk van narcisme is dat ze zelden spontaan hun fouten erkennen of oprecht excuses aanbieden, ook niet wanneer dat voor de hand lijkt te liggen.
Wanneer er iets misgaat, ligt de oorzaak volgens hen vaak bij omstandigheden, pech of bij andere mensen. Het Trimbos Instituut beschrijft dit als een gebrek aan zelfreflectie en een beschermingsmechanisme, en niet per se als bewuste onwil.
Het doel van dit gedrag is meestal niet bewuste manipulatie, maar het vermijden van kwetsbaarheid, schaamte of schuldgevoel. Toch zorgt het er in de praktijk voor dat partners zich onzeker, niet serieus genomen en soms zelfs schuldig kunnen voelen.
De beste aanpak volgens veel psychologen: blijf zo rustig mogelijk, benoem concrete feiten en laat niet toe dat steeds oplopende emoties de boventoon gaan voeren. Dat vergroot de kans op wederzijds begrip en een gesprek dat niet meteen in een ruzie uitmondt.
Geen empathie tonen
Empathie is de vaardigheid om je echt in te leven in een ander, en precies dat is voor mensen met sterke narcistische eigenschappen vaak ingewikkeld en soms zelfs beangstigend.
Organisaties zoals GGZ Nederland leggen uit dat dit meestal voortkomt uit de manier waarop iemand is opgegroeid of eerdere ervaringen waarin gevoelens en emoties weinig ruimte kregen.
Narcistische mensen begrijpen gevoelens van zichzelf en anderen vaak vooral rationeel, maar vinden het moeilijk om ze op een open manier te delen. Daardoor kunnen ze koel, afstandelijk of ongeïnteresseerd overkomen, zonder dat ze dat altijd zo bedoelen.
Therapie, coaching en bewuste zelfreflectie kunnen helpen om dit gedrag stap voor stap te verbeteren, vooral wanneer iemand bereid is om te vertragen, te oefenen en echt te luisteren in plaats van direct te reageren of zich te verdedigen.
De behoefte aan bewondering
Een narcistische partner heeft vaak een blijvend, sterk verlangen om bewonderd en bevestigd te worden.
Volgens de Harvard Business Review is deze behoefte aan bewondering een belangrijk onderdeel van hun identiteit. Ze voelen zich op hun best wanneer ze worden geprezen of erkend voor hun prestaties, talenten of unieke eigenschappen.
In relaties kan dit ertoe leiden dat ze steeds opnieuw bevestiging vragen, expliciet of tussen de regels door. Partners die van nature zorgzaam en gevoelig zijn, kunnen daardoor langzaam emotioneel en zelfs lichamelijk uitgeput raken.
Het helpt om dit gedrag te herkennen als een vaak aangeleerde behoefte aan waardering en erkenning, niet automatisch als een gebrek aan liefde. Door duidelijke grenzen te stellen en je eigen zelfvertrouwen actief te blijven voeden, kan de relatie voor beide kanten evenwichtiger en veiliger aanvoelen.
Kritiek is lastig
Feedback of kritiek, zelfs heel mild en zorgvuldig gebracht, kan voor een narcistische persoon bijzonder moeilijk te verwerken zijn.
Onderzoek van de University of Amsterdam laat zien dat zulke mensen opmerkingen al snel persoonlijk opvatten. Ze kunnen zich terugtrekken, defensief reageren of juist extra hun best doen om hun gelijk te bewijzen.
De onderliggende reden is vaak dat ze zichzelf sterk identificeren met hun prestaties en uiterlijk succes, waardoor kritiek voelt als een aanval op wie ze zijn als persoon.
Partners kunnen het gesprek positiever houden door eerst oprechte waardering of erkenning uit te spreken vóór ze een verbeterpunt delen. Zo blijft de communicatie vriendelijker, constructiever en minder bedreigend voor de ander.
Onvoorspelbare signalen
Een veelbesproken kenmerk in onderzoeken van Psychology Today is de grote wisselvalligheid in aandacht en betrokkenheid in de relatie.
De ene dag lijkt de partner volledig aanwezig, warm en betrokken, terwijl hij de volgende dag afstandelijk, druk met zichzelf of emotioneel onbereikbaar kan overkomen.
Psychologen noemen dit verschijnsel intermittent reinforcement – afwisselend zeer positieve en vervolgens neutrale of kille aandacht. Dit kan voor de partner erg verwarrend zijn, maar ontstaat niet altijd bewust of met opzet.
Door te erkennen dat deze wisselwerking bestaat, kunnen partners leren om hun eigen emotionele stabiliteit beter te bewaren, los van de wisselende stemming of aandacht van de ander.
Bewustwording als eerste stap
Hoewel narcistische eigenschappen zwaar kunnen wegen in een relatie en veel pijn kunnen veroorzaken, betekent dit niet automatisch dat iemand nooit kan veranderen.
Veel mensen met deze persoonlijkheidskenmerken leren met professionele begeleiding om duidelijker te communiceren, beter te luisteren en gevoelens op een veiligere manier te delen.
Volgens Craig Malkin, auteur van Rethinking Narcissism, gaat het daarbij niet om het streng veroordelen van gedrag, maar vooral om het vergroten van bewustzijn, zelfinzicht en empathie.
Wanneer beide partners bereid zijn te investeren in groei, grenzen en openheid, kan de relatie uiteindelijk zelfs sterker, eerlijker en gezonder worden.
Key-points
- Narcistische partners tonen in het begin vaak uitzonderlijk veel aandacht en bewondering, waardoor de relatie al snel intens, speciaal en bijna perfect kan aanvoelen.
- Ze willen graag de controle behouden over situaties en relaties en staan het liefst in het middelpunt van de aandacht, vooral tijdens gesprekken en gezamenlijke beslissingen.
- Excuses aanbieden of op een open manier kritiek ontvangen is voor hen vaak moeilijk, omdat dit voelt als een aantasting van hun zelfbeeld en zekerheid.
- Het ogenschijnlijke gebrek aan empathie komt meestal voort uit diepe onzekerheid en aangeleerd gedrag, niet direct uit pure onwil of gebrek aan betrokkenheid.
- Bewustwording, duidelijke persoonlijke grenzen en eventueel professionele begeleiding kunnen partners helpen om relaties evenwichtiger, veiliger en respectvoller te maken voor iedereen.
DEEL NU: Doet je partner een van deze 10 dingen? Dan leef je mogelijk met een verborgen narcist.
Dit artikel is met zorg gecreëerd door KletsMajoor, een mediaplatform dat zich specialiseert in het verspreiden van verhalen die zowel inspireren, informeren als intrigeren. Blijf op de hoogte van onze unieke content door KletsMajoor te volgen op Facebook: KletsMajoor.
Disclaimer SPECTRUM Magazine
De informatie in dit artikel is uitsluitend bedoeld voor educatieve en informatieve doeleinden. Het vormt geen vervanging voor professioneel medisch, psychologisch, juridisch of financieel advies. Raadpleeg altijd een erkende specialist voor persoonlijk advies. SPECTRUM Magazine en de redactie aanvaarden geen aansprakelijkheid voor beslissingen die worden genomen op basis van dit artikel. De inhoud is zorgvuldig samengesteld om lezers te helpen met kennis en bewustwording over relaties en gedrag.
Facebook-disclaimer
Dit artikel is geen financieel of professioneel advies. Het is bedoeld voor lezers die geïnteresseerd zijn in persoonlijke groei, relaties en psychologisch inzicht. De inhoud heeft een informatief karakter en wil inspireren tot begrip en evenwicht in menselijke relaties.
Professionele referenties:
- Campbell, W. Keith – The Narcissism Epidemic, HarperCollins, 2010 – HarperCollins
- Twenge, Jean M. – Generation Me, Free Press, 2014 – Free Press
- Malkin, Craig – Rethinking Narcissism, HarperWave, 2015 – HarperWave