Steeds meer mensen ontdekken een bijzondere derde optie na het overwegen van de gebruikelijke keuzes voor een traditionele begrafenis of crematie: het schenken van hun lichaam aan de wetenschap. Hierbij wordt het lichaam gebruikt voor medisch onderzoek en wetenschappelijke doeleinden, waardoor zij op een unieke en zinvolle manier kunnen bijdragen aan de vooruitgang van de geneeskunde en het vergroten van kennis en begrip over het menselijk lichaam na het bewandelen van hun levenspad.
Actrice en zangeres Joke Bruijs maakte deze bijzondere keuze in 2025 toen zij op 73-jarige leeftijd in het nieuws kwam vanwege haar moedige besluit. Ondanks dat zij al geruime tijd leefde met de ziekte van Parkinson, besloot zij bewust dat haar lichaam na haar overlijden zou worden gebruikt voor medisch onderwijs en wetenschappelijk onderzoek, met als doel anderen te helpen die ook te maken hebben met deze ziekte.
Steeds meer mensen realiseren zich dat het doneren van hun lichaam een unieke vorm van erfenis kan zijn, die niet alleen bijdraagt aan de opleiding van toekomstige artsen, maar ook troost biedt aan nabestaanden. Op deze manier blijft hun geliefde ook na overlijden een waardevolle bijdrage leveren aan de medische zorg, en wordt hun legacy voortgezet in het helpen van anderen.
Opvallend genoeg bestaat het idee van lichaamsdonatie in Nederland al vele decennia en heeft het al lange tijd een belangrijke rol gespeeld als onmisbaar onderdeel van het medisch onderwijs. Het biedt studenten de unieke kans om op een respectvolle manier te leren van het menselijk lichaam in al zijn complexiteit en diversiteit, wat essentieel is voor het ontwikkelen van medische kennis en vaardigheden.
Content:
Hoe regel je dit
Wie ervoor kiest om zijn wensen vast te leggen, moet dit tijdens zijn leven officieel laten vastleggen door middel van een wilsbeschikkingsformulier, dat vervolgens ingediend moet worden bij een medisch centrum om ervoor te zorgen dat de wensen worden gerespecteerd en opgevolgd in geval van nood of onverwachte omstandigheden.
Het formulier wordt met de hand ingevuld, zodat alle wensen duidelijk en ondubbelzinnig vastgelegd zijn. Zo weten zowel artsen als familieleden precies welke stappen moeten worden gevolgd. Het document kan worden opgevraagd bij het centrum in de eigen regio.
Medische centra accepteren alleen nieuwe aanmeldingen wanneer er voldoende capaciteit beschikbaar is. Hierdoor kan het soms voorkomen dat tijdelijk geen nieuwe inschrijvingen mogelijk zijn.
Voor families is het geruststellend wanneer alles vooraf goed geregeld is, omdat dit rust biedt bij de praktische afwikkeling. Het is verstandig om dierbaren tijdig te informeren, zodat zij begrijpen waarom deze keuze is gemaakt en wat er precies van hen verwacht wordt.
Niet altijd plek
Het komt regelmatig voor dat in Nederland zich veel geïnteresseerden aanmelden voor lichaamsdonatie, waardoor medische instellingen soms tijdelijk geen nieuwe inschrijvingen kunnen aannemen vanwege de overweldigende vraag naar donaties.
Bij het Leids Universitair Medisch Centrum kwam het bijvoorbeeld voor dat tijdelijk geen inschrijvingen mogelijk waren, omdat er al voldoende donoren beschikbaar waren en de capaciteit volledig benut werd.
Ook andere centra, zoals het UMCG, hebben te maken gehad met periodes van grote belangstelling. Dit laat zien dat lichaamsdonatie steeds meer bekendheid en draagvlak krijgt in de samenleving.
Na verloop van tijd worden de inschrijvingen meestal weer geopend, zodat geïnteresseerden zich opnieuw kunnen aanmelden. Het is daarom verstandig om altijd actuele informatie bij het gekozen centrum op te vragen en op de hoogte te blijven van eventuele wachttijden of beperkingen.
Wat gebeurt er daarna
Na het overlijden van een donor wordt het lichaam doorgaans binnen 24 uur naar de afdeling anatomie gebracht, omdat het noodzakelijk is vanwege de natuurlijke processen die vrijwel direct beginnen zodra de dood intreedt en het belangrijk is om het lichaam zo snel mogelijk te conserveren voor wetenschappelijke doeleinden.
Om het lichaam geschikt te houden voor onderwijs en onderzoek, wordt het gebalsemd. Hierbij brengen specialisten vloeistoffen met conserverende stoffen en soms kleurstoffen in de bloedbaan.
Dankzij dit proces kan het lichaam veel langer gebruikt worden, soms maanden of zelfs jaren, waardoor studenten en artsen voldoende tijd krijgen om hun kennis en praktische vaardigheden te ontwikkelen en te verdiepen.
Op deze manier blijft de structuur van organen en weefsels goed behouden, wat het werken met echte lichamen bijzonder waardevol maakt voor medisch onderwijs en een zorgvuldige bestudering van het menselijk lichaam mogelijk maakt.
Minder tijd voor afscheid
Doordat het lichaam snel moet worden overgebracht, is er vaak minder tijd voor een uitgebreid fysiek afscheid, waardoor nabestaanden gedwongen worden sneller afscheid te nemen zonder zich volledig te kunnen voorbereiden. Desondanks zijn er alternatieve manieren om op een betekenisvolle manier herinneringen te eren en troost te vinden tijdens de rouwperiode.
Veel medische centra hebben speciale gedenkplekken waar families terechtkunnen om persoonlijke woorden, bloemen of symbolische objecten achter te laten ter nagedachtenis aan hun dierbare.
In Leiden wordt jaarlijks een herdenkingsdag georganiseerd waarbij artsen, studenten en families samenkomen. Muziek en persoonlijke toespraken creëren een warme en betekenisvolle sfeer tijdens deze bijeenkomst.
Voor families biedt dit vaak troost en erkenning. Het onderstreept de waardevolle bijdrage van hun dierbare aan de samenleving en geeft een gezamenlijk moment van herinnering en respect.
Gebruik in onderwijs
Het grootste deel van de geschonken lichamen wordt ingezet in het medisch onderwijs, waar studenten anatomie leren door het bestuderen van de verschillende structuren, medische handelingen oefenen door te werken aan echte menselijke lichamen en inzicht krijgen in de diversiteit en complexiteit van het menselijk lichaam, met als doel een diepgaand begrip te ontwikkelen van de anatomie en fysiologie van de menselijke vorm.
Een echt lichaam biedt studenten de kans om daadwerkelijk te voelen hoe weefsels aanvoelen en hoe organen per persoon kunnen verschillen. Deze ervaring biedt kennis die niet volledig uit modellen of digitale simulaties gehaald kan worden.
Voor docenten is het werken met echte lichamen bijzonder waardevol. Het maakt hun lessen rijker, geeft meer diepgang en helpt studenten de theorie levendiger en realistischer te begrijpen.
Voor studenten zelf is het vaak een intensieve en indrukwekkende ervaring. Ze bouwen hierdoor meer zelfvertrouwen en praktische vaardigheden op, waardoor ze beter voorbereid zijn op hun toekomstige rol in de zorg.
Oefenen voor artsen
Er wordt ook gebruik gemaakt van geschonken lichamen door ervaren artsen om nieuwe technieken en procedures te testen en te ontwikkelen, waardoor chirurgen de mogelijkheid hebben om innovatieve operaties te oefenen en te verfijnen voordat ze daadwerkelijk worden uitgevoerd op patiënten, waardoor de risico’s voor de patiënten worden verminderd en de kwaliteit van de zorg wordt verbeterd.
Ook tandartsen, fysiotherapeuten en andere medische specialisten maken gebruik van deze manier van leren. Het stelt hen in staat hun vaardigheden te verbeteren en kennis te verdiepen binnen een praktische en realistische context.
Het oefenen van handelingen in deze omgeving is veilig en leerzaam, alsof het in een echte situatie gebeurt. Dit draagt bij aan een hogere kwaliteit van zorg, wat uiteindelijk ten goede komt aan toekomstige patiënten.
Door hun donatie leveren mensen zo een directe bijdrage aan een modernere en betere medische wereld. Hun keuze vormt een waardevolle investering in kennis en vakmanschap, waarvan iedereen uiteindelijk profiteert.
Onderzoek en wetenschap
Een gedeelte van de lichamen die ter beschikking worden gesteld aan wetenschappelijk onderzoek wordt onderzocht door experts bij het Amsterdam UMC. Zij analyseren hoe lichamen reageren in diverse omstandigheden om een dieper inzicht te krijgen in het functioneren van het menselijk lichaam.
Dit onderzoek levert belangrijke inzichten op voor zowel de medische wereld als het forensisch onderzoek. Zo wordt bijvoorbeeld bekeken hoe factoren als bodemgesteldheid, temperatuur en luchtvochtigheid biologische processen beïnvloeden.
De verkregen kennis draagt bij aan een dieper begrip van deze processen en kan bovendien leiden tot medische innovaties en de ontwikkeling van nieuwe behandelmethoden.
Interessant is dat deze kennis vaak ook buiten de geneeskunde bruikbaar is. Zo vindt ze toepassing in disciplines zoals milieukunde en kan ze inspireren tot innovatieve oplossingen binnen andere natuurwetenschappen.
Wat gebeurt er later
Nadat een lichaam zijn functie binnen onderwijs of onderzoek heeft vervuld, wordt de teruggave van de resten niet overwogen voor de familie. Echter, er bestaan wel mogelijkheden om het leven van de overledene te herdenken en te eren op passende wijze.
Veel academische centra hebben speciale gedenkplekken waar nabestaanden in alle rust kunnen stilstaan bij hun dierbare en een persoonlijke herinnering kunnen achterlaten.
Daarnaast worden regelmatig herdenkingsbijeenkomsten gehouden. Tijdens deze momenten tonen artsen en studenten hun dankbaarheid, waardoor de waardevolle bijdrage van de overledene zichtbaar en erkend wordt.
Voor nabestaanden bieden deze dagen vaak veel steun en troost. Ze onderstrepen de betekenisvolle bijdrage die hun geliefde heeft geleverd aan de medische wetenschap en aan toekomstige generaties.
Alleen organen schenken
Niet iedereen besluit om het hele lichaam te doneren voor medisch onderzoek of transplantatiedoeleinden, en daarom is er ook de mogelijkheid om uitsluitend de hersenen of het hart ter beschikking te stellen voor deze doeleinden.
Voor dit soort donaties bestaan gespecialiseerde onderzoeksbanken, zoals de Nederlandse Hersenbank, die zich richten op diepgaand onderzoek naar neurologische en cardiologische aandoeningen.
Door deze donaties leveren mensen een directe bijdrage aan studies naar ziekten zoals Alzheimer en verschillende hartproblemen, wat essentieel is voor het ontwikkelen van nieuwe behandelmethoden.
Daarnaast ervaren families vaak een eenvoudiger en gestroomlijnder traject bij de afwikkeling van de donatie. Het is daarbij cruciaal dat alles vooraf officieel en zorgvuldig wordt vastgelegd, zodat het proces correct en volgens de geldende regels verloopt.
Een bijzondere erfenis
In Nederland zijn er zeven academische centra waar lichaamsdonatie mogelijk is, waaronder vooraanstaande instellingen zoals het Erasmus MC, het UMC Utrecht en het Radboudumc, die een cruciale rol spelen in het faciliteren en uitvoeren van dit belangrijke proces dat bijdraagt aan medisch onderzoek en de opleiding van toekomstige medische professionals.
Elk centrum gaat uiterst zorgvuldig en respectvol om met de geschonken lichamen. Ze worden ingezet om studenten en artsen op een praktische en leerzame manier te onderwijzen.
Wie kiest voor lichaamsdonatie laat een betekenisvolle nalatenschap achter. Op deze wijze draagt men concreet bij aan kennis, onderwijs en wetenschappelijk onderzoek.
Voor nabestaanden biedt het vaak troost te weten dat hun dierbare anderen heeft geholpen. Het wordt ervaren als een waardevolle en blijvende manier om een positieve impact op de samenleving te maken.
Key-points
- Lichaamsdonatie biedt een volwaardig alternatief voor begraven of cremeren en stelt iemand in staat een blijvende en zichtbare bijdrage aan de samenleving en toekomstige generaties te leveren.
- Het proces verloopt altijd via een officieel formulier, dat ruim van tevoren volledig en zorgvuldig wordt ingevuld en ondertekend om alle wensen correct vast te leggen.
- Het geschonken lichaam wordt meestal snel naar een academisch centrum gebracht, waar het professioneel, nauwkeurig en volgens strikte richtlijnen wordt geconserveerd en voorbereid voor gebruik.
- De meeste lichamen worden primair ingezet voor medisch onderwijs, maar ze spelen ook een belangrijke rol in specialistisch onderzoek, waarmee ze bijdragen aan kennisontwikkeling en wetenschappelijke vooruitgang.
- Nabestaanden kunnen gedenkplekken bezoeken en deelnemen aan zorgvuldig georganiseerde bijeenkomsten, wat hen troost biedt en erkenning voor de bijzondere keuze van hun dierbare.
- Daarnaast zijn hersen- en hartdonatie mogelijk via gespecialiseerde onderzoeksbanken die zich volledig richten op deze vormen van wetenschappelijk onderzoek.
- In Nederland zijn zeven academische centra actief binnen dit officiële, landelijk erkende programma voor lichaamsdonatie, waardoor de procedure uniform en betrouwbaar verloopt.
- Lichaamsdonatie wordt gezien als een bijzondere, blijvende en uiterst waardevolle nalatenschap die een significante bijdrage levert aan de maatschappij en de ontwikkeling van toekomstige zorgprofessionals.
DEEL NU: ONTDEK | Actrice Joke Bruijs heeft besloten om haar lichaam te doneren aan de wetenschap na haar overlijden, en in dit artikel wordt stap voor stap het proces beschreven.
Deze tekst is met toewijding samengesteld door De Leukste Plaatjes, een dynamisch mediahuis dat zich specialiseert in het delen van verhalen die zowel verlichten als verrijken, vanuit de verste uithoeken van de aarde. Zorg dat je niets mist van onze boeiende updates door De Leukste Plaatjes te volgen op Facebook. Laat je meeslepen in een wereld vol betekenisvolle verhalen. 🌍✨ – Je kunt ons hier volgen: De leukste plaatjes
Disclaimer
Dit artikel in SPECTRUM Magazine is geschreven ter informatie. Het bevat geen financieel advies, geen juridisch advies en geen medisch advies. De inhoud is zorgvuldig samengesteld op basis van betrouwbare bronnen, maar het gebruik ervan is volledig op eigen verantwoordelijkheid. Raadpleeg altijd een gekwalificeerde professional voor persoonlijke beslissingen.
SPECTRUM Magazine kan geen aansprakelijkheid accepteren voor het gebruik van de informatie in dit artikel. De inhoud is uitsluitend bedoeld om kennis te delen en inzicht te geven.
Op Facebook benadrukken wij dat dit artikel geen financieel advies is en dat lezers vooral geïnteresseerd zijn in onze inhoud vanwege de waardevolle en toegankelijke informatie die wij bieden.
Referenties
- Hildebrandt, H. (2019). History of body donation and anatomy in Europe. Cambridge University Press.
- Jones, D.G. & Whitaker, M.I. (2012). Anatomy’s use of unclaimed bodies: respect and ethics in body donation. Medical Journal of Australia.
- Winkelmann, A. (2016). Consent and body donation: The importance of full information. Clinical Anatomy.